اما و اگرهای واکسیناسیون با دوزهای ترکیبی

همشهری- زهرا خلجی: کمبود واکسن کووید-۱۹ در دنیا و مشکلات زنجیره تامین به‌ویژه برای دوز دوم، محققان را به سمت ایده ترکیب و همسان‌سازی‌ واکسن‌ها سوق داده است، اما ابهام بزرگ این است که آیا این ایده درصورت اجرایی شدن، بی‌خطر است؟

جای تعجب ندارد که دریافت واکسن‌های مناسب در زمان مناسب طی یک بیماری همه‌گیر جهانی، یک چالش لجستیکی است. از زمان شروع شیوع کووید-۱۹شرکت‌های داروسازی بزرگ دنیا برای ساخت واکسن دست به‌کار شدند و تاکنون بسیاری از آنها تأییدیه سازمان غذا و دارو و همچنین سازمان بهداشت جهانی را دریافت کرده‌اند. در این بین به جز واکسن تک‌دوز جانسون‌اندجانسون ساخت آمریکا، سایر واکسن‌ها نیاز به ۲ دوز تزریق برای ایجاد ایمنی کافی دارند. دوز اول سیستم ایمنی را برای ساخت آنتی‌بادی تحریک کرده و دوز دوم که معمولا به فاصله چند هفته پس از دوز اول تزریق می‌شود، باعث تقویت آن می‌شود. گروهی می‌گویند تزریق دوز دوم از یک واکسن هم‌رده یا به قول مشهور Mix and Match مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما تحقیقات دیگری هم از عوارض جانبی شدیدتر در استفاده از دوزهای متفاوت خبر می‌دهد.
 

ابهام و احتمال

در کانادا کمبود واکسن موجب شد تا مقامات این کشور افراد را برای دریافت دوز دوم به یک نوع دیگری از واکسن ترغیب کنند. به این ترتیب، افرادی که دوز اول واکسن خود را از آسترازنکا دریافت کرده‌اند، می‌توانند برای دوز دوم مدرنا یا فایزر تزریق کنند.

برخی متخصصان معتقدند که ترکیب کردن دوزهای واکسن از برندهای مختلف، فرصتی برای تقویت واکسن و احتمالا افزایش ایمنی است، اما شواهد پیرامون این روش در مورد کووید-۱۹ کمیاب است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا نسبت به مخلوط کردن واکسن‌ها هشدار داده است؛ مگر این که شرایط استثنایی مانند کمبود واکسن دوز دوم به‌دلیل مشکلات تولید یا توزیع به‌وجود بیاید.

سازمان بهداشت عمومی انگلیس نیز موضع مشابهی را اتخاذ کرده است. پس از آنکه دولت ارائه دوزهای واکسن دوم را به‌مدت ۱۲ هفته به تأخیر انداخت تا افراد بیشتری بتوانند نخستین تزریق خود را انجام دهند تا حداقل مقداری محافظت داشته باشند، مقامات بهداشتی اذعان کردند که در شرایط استثنایی ممکن است دوزهایی از واکسن‌های دیگر به کسانی که برای دوز دوم خود مراجعه می‌کنند، داده شود. این شرایط استثنایی شامل کمبود در تولید یا توزیع دوز دوم واکسن است. درحالی‌که برخی از کارشناسان هنوز نمی‌دانند که آیا انعطاف‌پذیری در واکسیناسیون با دوزهای مختلط ممکن است به افزایش سرعت روند واکسیناسیون کمک کند، سایرین بر سر این موضوع بحث دارند که ترکیب ۲ واکسن مختلف می‌تواند در حفاظت از فرد در مقابل کووید-۱۹ بهتر عمل کند یا خیر. واکسن‌های مورد تأیید کووید-۱۹ از روش‌های مختلف ساخته شده‌اند و مکانیسم تقویت سیستم ایمنی در آنها متفاوت است و این مسئله نیاز به تحقیقات دقیق برای دریافت ۲ دوز واکسن متفاوت را مشخص می‌کند.
 

کارشناسان چه می‌گویند

دکتر کایلی کوئین، محقق واکسن مؤسسه فناوری رویال ملبورن (RMIT) واکسن‌های کووید-۱۹ را به‌عنوان وسایلی که محموله‌ها را تحویل می‌دهند، توصیف کرده است که ممکن است وسایل نقلیه متفاوت باشد و ممکن است بارهای خود را به روش‌های مختلف تحویل دهد، اما بار پروتئین سنبله همان است. از آنجا که محموله یکسان است، از نظر تئوری، واکسن‌ها باید به خوبی با هم کار کنند.

دکتر دانا مازو، اپیدمیولوژیست بیمارستان مونت سینای و استادیار دانشگاه می‌گوید: در برخی موارد یک نوع از واکسن می‌تواند اثربخشی واکسن دیگر را افزایش دهد. هم‌اکنون واکسن‌های کووید-۱۹ بر ۲ نوع مختلف ساخته شده‌اند که مکانیسم آنها سازوکارهای متفاوتی دارد و در شرایط خاص توصیه می‌کنیم یکی را با دیگری تقویت کنید.

اما مهم‌ترین سؤال بی‌پاسخ این است که آیا ترکیب واکسن‌ها موجب عوارض جانبی ناخواسته می‌شود. دکتر نیکیل بایانی، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید با استفاده از ۲ واکسن مختلف، محافظت بیشتری در برابر بیماری وجود نخواهد داشت و این کار توصیه نمی‌شود.
 

کارآزمایی برای واکسن‌های ترکیبی

هم‌اکنون در انگلیس آزمایش‌هایی برای ترکیب واکسن‌های مختلف در حال انجام است. دانشگاه آکسفورد طی کارآزمایی با نام Com-COV۲ در حال تست کردن ترکیب‌های مختلف با واکسن‌های فایزر، آسترازنکا، مدرنا و همچنین نواواکس است که احتمالا در هفته‌های آتی مجوز استفاده می‌گیرد.

پروفسور دال گادفری، رهبر مؤسسه ایمونولوژی دوهورتی در ملبورن می‌گوید: هم‌اکنون بسیار زود است که بگوییم ترکیب و همسان‌سازی‌ واکسن‌ها مؤثر و ایمن است. دنیا در حال نظاره این کارآزمایی است تا نتیجه مشخص شود.